Odwołanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku – ten wpis poświęcam temu tematowi na moim blogu. Często spotkałem się z wątpliwościami osób pozujących, kiedy mogą odwołać swoją zgodę, jak to zrobić. Postanowiłem przybliżyć tematykę ważną nie tylko dla autorów zdjęć, ale także dla osób pozujących. Zapraszam do zapoznania się z nim.
Czym jest zgoda na rozpowszechnianie wizerunku?
Zacznijmy od podstawy prawnej. Art 81 Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
- Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
- Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza
Zgoda powinna zostać udzielona autorowi zdjęcia w sposób wyraźny- forma jest dowolna. Ciężar dowodu, że zgoda została udzielona spoczywa na osobie wykorzystującej wizerunek czy publikującej.
Należy zaznaczyć, że istnieje przypadek, w którym, w wyniku braku wyraźnego zastrzeżenia domniemywa się, że zgoda została udzielona. Takie domniemanie zaistnieć może w przypadku, w którym osoba pozująca otrzymała wynagrodzenie za pozowanie.
Co to jest wynagrodzenie? Wygrodzenie może mieć dwie formy:
- pieniężną – określona kwota wyrażona w walucie
- niepieniężną – wykonanie usługi np: realizacja kilku zdjęć i przekazanie ich osobie pozującej
Natomiast, gdyby doszło do kwestionowania przez modelkę/modela istnienia takiej zgody na rozpowszechnianie wizerunku- to on winien jest udowodnić, że zostało złożone odpowiednie zastrzeżenie.
Jak odwołać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?
Zacznijmy od podstaw prawnych. Art art. 47 Konstytucji RP :
„Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Także Kodeks Cywilny art. 23 oraz 24:
„Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.”
Z zasady każdy osoba, która udzieliła zgody na rozpowszechnianie swojego wizerunku może ją w każdej chwili odwołać. Należy przedstawić dwie różne sytuacje.
Pierwsza z nich dotyczy sytuacji, kiedy zgoda została udzielona z określeniem pól wykorzystania zdjęć, czasu oraz wynagrodzenia. Natomiast samo wykorzystanie zdjęć nie przekracza umówiony zakres, co może regulować umowa między autorem zdjęć, a osobą pozującą.
Druga sytuacja może dotyczyć wykorzystania zdjęć na innych polach, niż zostało to ustalone czy w sposób naruszający dobra osobiste osoby przedstawianej na wizerunku.
Najlepiej przesłać do fotografa pisemne oświadczenie, że wycofuje się zgodę na publikację wizerunku, udzieloną określając jej szczegóły. W związku z cofnięciem zgody wzywa się fotografa do zaprzestania rozpowszechniania swojego wizerunku.
Jakie są skutki odwołania?
W wypadku, kiedy osoba pozująca otrzymała wynagrodzenie za zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku i ją wycofa, przyjmuje się, że może to rodzić konsekwencje odszkodowawcze lub też przyjmuje się, że odwołanie zgody nie powinno być możliwe.
Przykładem może być wycofanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku w mediach np. internetowych, drukowanych itp. Powstają w tej sytuacji szkody. Przyjąć można, że osoba powinna ponieść konsekwencje finansowe odwołania swojej zgody na rozpowszechnianie wizerunku.
Często spotyka się w umowach klauzury odszkodowawcze. Jest to zapis, który nałoży na modelkę/modela karę umowną w przypadku, gdyby zgoda na wykorzystanie wizerunku została cofnięta bez zaistnienia przesłanek określonych w umowie.
Należy przedstawić jeszcze drugą sytuację, gdy korzystający z udzielonej zgody na rozpowszechnianie wizerunku naruszy postanowienia udzielonej zgody np. wykorzysta fotografie na innych niż określone w umowie polach eksploatacji. Wówczas wtedy odwołanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku będzie wiązało się z naruszeniem warunków zgody i interes ekonomiczny korzystającego nie będzie tu miał najmniejszego znaczenia – udzielający zgody będzie miał prawo rościć o zapłatę dodatkowego wynagrodzenia, a jeżeli naruszenie warunków zgody naruszy dobra osobiste udzielającego – również o zadośćuczynienie.
W razie wątpliwości zachęcam do skorzystania z pomocy prawnej adwokata, specjalizującego się w prawie autorskim.